Kontrola poznawcza funkcje wykonawcze

Kontrola poznawcza przyjmuje trzy postaci:

Monitorowanie – sprawdzanie przez procesy kontrolne przebiegu i skutków działań procesów kontrolowanych, jednak bez ingerencji w proces.
Regulacja – reakcja procesów kontrolnych na zakłócenia oraz błędy w przebiegu procesów kontrolowanych.
Sterowanie – planowany oraz aktywny wpływ procesów kontrolnych na procesy kontrolowane.

Badania związane z kontrolą poznawczą najczęściej dotyczą automatyzacji, hamowania i funkcji zarządczych.

Automatyzacja procesów poznawczych odgrywa ważną rolę w kontroli poznawczej. Stanowi ona uwolnienie się danego procesu poznawczego spod kontroli oraz, dzięki treningowi, sprzyja nabieraniu wprawy w danych czynnościach. W wyniku systematycznego i długiego treningu następuje pełna automatyzacja – czynności stają się szybkie, nie wymagają wysiłku, nie generują strat poznawczych oraz wykonywane są bez udziału świadomości. Automatyzacja umożliwia wykonywanie większej liczby operacji jednocześnie, podczas gdy system poznawczy może zająć się innymi zadaniami, np. Podejmowaniem decyzji czy twórczym myśleniem.

Kolejna funkcja kontroli poznawczej, hamowanie, stanowi proces kontrolny wspomagający selekcję informacji. Hamowanie powstrzymuje niepożądaną aktywność neuronalną oraz dopływające informacje nieistotne, aby nie zakłócały aktualnie przetwarzanych danych. Działa ono zarówno na świat zewnętrzny (bodźce zakłócające), jak i wewnętrzny (emocje niewłaściwe motywacje itp.).

Funkcje wykonawcze (zarządcze) – tą nazwą określa się homunculusa, który stanowi ,,zarządcę’’ w naszym umyśle, głównego sternika. Problem homunculusa nie został całkowicie rozwiązany. W świecie nauki prowadzone są dyskusje na temat jego istoty, w które angażują się takie dyscypliny jak teologia czy filozofia. Homunculusem będzie ten, który kieruje myśleniem, tworzy reprezentację świata, podejmuje decyzje, czyli steruje procesami poznawczymi. Czy będzie to ego, czy dusza, czy określona część mózgu, tak właśnie przyjęto się to nazywać.

Na podstawie badań w 2000 roku wyodrębniono 3 rodzaje funkcji zarządczych:

Przerzutność (między procesami, zadaniami i czynnościami)
Hamowanie (bodźców zakłócających, niepożądanych reakcji, narzucających się reprezentacji umysłowych)
Odświeżanie informacji w zakresie pamięci roboczej
Niektórzy badacze proponują dołączenie czwartego rodzaju – koordynacji wykonywania czynności jednoczesnych.

Badania wskazują na różne umiejscowienie powyższych funkcji w mózgu.

Wpływ zaburzeń funkcji wykonawczych na codzienne życie

Zaburzenia funkcji wykonawczych mogą znacząco wpływać na codzienne życie, ponieważ mogą powodować problemy z organizacją, zarządzaniem czasem oraz podejmowaniem decyzji. Osoby z takimi zaburzeniami, jak ADHD, często mają trudności z kontrolą impulsów i koncentracją uwagi. W takich przypadkach pomocne mogą być terapie poznawczo-behawioralne, które wspierają rozwój umiejętności radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Dzięki odpowiednim strategiom terapeutycznym, osoby te mogą poprawić swoje funkcjonowanie i lepiej radzić sobie z wyzwaniami, które napotykają każdego dnia.

Podsumowując, funkcje wykonawcze są kluczowe dla efektywnego planowania i realizacji celów. Dzięki różnym technikom i strategiom możemy je rozwijać, co prowadzi do poprawy jakości życia oraz zwiększenia skuteczności w osiąganiu zamierzonych rezultatów. Z tego powodu warto poświęcić czas na ich zrozumienie i doskonalenie.