Iloraz inteligencji (IQ)

Iloraz inteligencji – termin ten prawdopodobnie jest jednym z najpowszechniej znanych haseł psychologicznych. Oznacza miarę poziomu inteligencji, w której średnim wynikiem dla danego wieku jest 100 – a więc wynik 100 dla dziesięciolatka nie będzie tożsamy z wynikiem 100 u pięćdziesięciolatka! Wynik 100 uzyskany przez osobę w określonym wieku oznacza, że jej poziom rozwoju umysłowego równa się poziomowi większości populacji. Jeśli IQ wynosi poniżej 100 – rozwój umysłowy jest niższy i na odwrót: wynik IQ powyżej 100 interpretuje się jako wiek umysłowy wyższy niż reszta społeczeństwa. Im dalej od stu, tym odpowiednio rzadsze wyniki.

Czym jest inteligencja w rozumieniu ogólnym? To zdolność umysłowa obejmująca rozumowanie, planowanie, rozwiązywanie problemów, myślenie abstrakcyjne, rozumienie idei, a także szybkość uczenia się i korzystania z doświadczeń.

Skala Wechslera

Obecnie wyniki IQ oparte są na skali Wechslera, który opracował jej dwie wersje: WISC dla dzieci oraz WAIS dla dorosłych. Jeżeli mówimy o ilorazie inteligencji, zazwyczaj mamy na myśli właśnie wyniki na skalach Wechslera. Już w 1934 roku David Wechsler rozpoczął prace nad standaryzacją Skali Inteligencji, której ujednolicenie było coraz bardziej potrzebne w rozrastającym się społeczeństwie. Testy inteligencji opierające się na tej skali mierzą zdolności, które umożliwiają przystosowanie do otoczenia oraz efektywne funkcjonowanie. Przy czym należy zauważyć, że wynik na skali (czyli iloraz inteligencji) mierzony jest nie jednym testem, lecz szeregiem testów, które sprawdzają poszczególne zdolności jednostki.

4 wymiary oceny ilorazu inteligencji

Umiejętności te (dla WAIS) zdefiniowano w czterech wymiarach, które podzielono na podwymiary odnoszące się już do konkretnych testów (według opracowania Elżbiety Hornowskiej):

•  Sprawność funkcji poznawczych (antycypowanie zdarzeń, planowanie efektywnych kierunków działania, myślenie abstrakcyjne, tworzenie pojęć)
• Zakres posiadanej wiedzy (zakres posiadanych pojęć i doświadczeń, rozumienie norm, konwencji i ocen społecznych)
• Zdolność do koncentracji (uwaga, wykorzystywanie energii w rozwiązywaniu zadań jednorodnych)
• Umiejętność koncentracji wzrokowo-ruchowej (zdolność do tworzenia całości, zdolność do różnicowania i analizowania części wzoru)

Wyniki IQ przedstawiane są najczęściej za pomocą krzywej Gaussa, gdzie wynik średni (100 punktów) jest najpopularniejszy. Wyniki niższe i wyższe występują coraz rzadziej w miarę oddalania się od średniego wyniku.

Mało kto wie, że tak popularny termin jak IQ oznacza w rzeczywistości iloraz inteligencji dewiacyjny. Wynik uzyskany w testach inteligencji nie równa się ilorazowi inteligencji. Wyniki z testów są wynikami surowymi, które po odpowiednich obliczeniach dają faktyczne IQ. Można to przedstawić za pomocą wzoru:

IQ = 100 + 15 (x – y)/z,

gdzie ,,x’’ oznacza wynik surowy, ,,y’’ to średnia wartość wyników surowych w danym przedziale wiekowym, natomiast ,,z’’ to wartość odchylenia standardowego wyników surowych w danym przedziale wiekowym.