Asertywność w pracy

Ogólną tematyką zachowań asertywnych (również asertywności w pracy) zajęli się ponad pół wieku temu dwaj słynni behawioryści: Joseph Wolpe i Andrew Salter. W ich rozumieniu, a także wg organizacji „Association for Advancement of Behavior Therapy (AABT)” asertywność oznacza zespół zachowań interpersonalnych, które wyrażają uczucia, życzenia, postawy, prawa lub opinie danej osoby w uczciwy, bezpośredni i stanowczy sposób. Jednocześnie zachowania te, respektują uczucia, życzenia, postawy, prawa, opinie drugiej osoby.

Zacznijmy od początku – czym charakteryzuje się asertywne zachowanie?

Asertywne zachowanie może obejmować ekspresję szeregu emocji: gniewu, zaangażowania, nadziei, strachu, rozpaczy, radości, oburzenia, zakłopotania itd., pod warunkiem, że ekspresje te respektują prawa innych osób. Należy odróżnić zachowanie asertywne od agresywnego, które nie uwzględnia praw innych ludzi. Asertywność w komunikacji oznacza umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z innymi osobami. Jeśli nie określimy swoich praw i granic inni zrobią to za nas.

Należy pamiętać, że asertywność nie jest wrodzona, lecz nabywana w trakcie całego życia i każdy zaczyna z inną jej ,,pulą’’, lecz nie oznacza to, że asertywności nie można w sobie wykształcić.

Jak inaczej możemy rozumieć zachowania asertywne?

Zachowania asertywne w kontakcie z innymi, zarówno w życiu prywatnym jak i w pracy rozumie się jako obronę własnego terytorium psychologicznego, a więc swoich myśli, czynów, zachowań, praw, postaw, potrzeb, tajemnic czy dysponowania materialną i niematerialną własnością. Oprócz umiejętności mówienia ,,nie’’ będzie to także swobodne wyrażanie siebie w słowach i działaniach (oczywiście przy uwzględnieniu praw innych osób do robienia tego samego).

Z czym jeszcze wiąże się asertywność, zwłaszcza w kontekście asertywności w pracy?

Asertywność związana jest z reakcją na ocenę zarówno pozytywną jak i negatywną. Krytyka, kiedy bywa konstruktywna, może być pomocna w zmianie pewnych zachowań i jest również wyrazem asertywności. Jednak nieuzasadniona krytyka już nią nie jest i w takim wypadku najlepiej traktować ją jako wyłącznie subiektywną opinię, a nie prawdziwą ocenę, ponieważ każdy ma prawo do niezgadzania się z cudzą wizją siebie oraz do wierności samemu sobie względem własnego obrazu. Wbrew pozorom przyjmowanie pozytywnych opinii wielu ludziom nie przychodzi łatwo. Reagują umniejszeniem swojej osoby i samokrytyką, a przecież zdolność do zaakceptowania komplementu jest wyrazem postawy ,,jestem w porządku’’, która jest elementarną częścią asertywności.

Czy Polacy przejawiają asertywność w pracy?

Polska znajduje się mniej więcej na środku skali zachowań indywidualistycznych w pracy, dlatego też niekiedy występują trudności w dopasowaniu swojego zachowania do danej sytuacji. Stosowanie asertywności z pewnością daje nam szanse i pozwala uniknąć niespodziewanych wybuchów, które mogą być skutkiem nagromadzenia gniewu, rozczarowania, nieposzanowania praw, nadwyżki obowiązków oraz złych kontaktów z zespołem.

Dlaczego unikamy asertywnego zachowania w pracy?

Zjawiskiem które z pewnością występuje w polskich przedsiębiorstwach, jest unikanie asertywnego zachowania w pracy. Zwykle wynika to z obawy przed jej utratą lub z wizji pogorszenia stosunków ze współpracownikami na skutek okazania niezadowolenia czy odmowy wykonania niektórych zadań.

Tymczasem często nasze obawy mogą być wyolbrzymione, a zachowanie asertywne zrealizowane ze szczerymi i dobrymi intencjami może skutkować czymś zupełnie odwrotnym. Postępowanie zgodnie ze sobą w miejscu pracy może wyzwolić szacunek innych wobec nas oraz sprawić, że będziemy postrzegani jako osoba bardziej pewna siebie. Utrzymywanie takiej postawy z pewnością zapobiegnie nakładaniu na nas w przyszłości dodatkowych zadań, które np. nie leżą w naszych obowiązkach.

Po czym poznamy, że jesteśmy asertywni w pracy i życiu zawodowym?

Warto w tym miejscu przedstawić kilka popularnych zachowań, które z pewnością będą świadczyły o wysokim poziomie naszej asertywności w pracy:

• Odwaga do zaproponowania stawki adekwatnej do obejmowanego w przyszłości stanowiska (na etapie rekrutacji) – realna ocena swoich umiejętności jest bardzo ważna na etapie poszukiwań pracy. Warto być pewnym siebie i mieć wiarę we własne umiejętności, które dla potencjalnego pracodawcy będą stanowiły konkretną wartość.
• Poszanowanie opinii współpracowników – wiele osób, nie tylko my, ma dobre pomysły. Warto je rozważać pod różnymi kątami i mieć szacunek do innych.
• Umiejętność zainicjowania rozmowy o podwyżkę, adekwatną do naszego zaangażowania i obowiązków – nie pozwalajmy na bezprawne wyzyskiwanie naszych zdolności.
• Konstruktywna odmowa w przypadku nakładania na nas dodatkowych i nadprogramowych zobowiązań – mamy prawo odmówić wypełniania obowiązków, których nie obejmuje nasze stanowisko. Oczywiście sytuacja wygląda inaczej, jeśli wcześniej zostaliśmy poinformowani o nadgodzinach czy możliwości powiększenia puli zadań do wykonania.
• Odmowa w sytuacji nałożenia nadgodzin, które psują nasze plany prywatne – szanujmy swój czas na odpoczynek, zwłaszcza jeśli odpowiedzialnie zgłaszamy chęć wzięcia urlopu dużo wcześniej.
• Przyjmowanie odpowiedzialności za popełnione błędy – jeśli zrobiliśmy coś źle należy być świadomym konsekwencji swych działań oraz nie uciekać przed nimi. Nie ma nic gorszego niż przerzucanie winy na innych, za coś, czego nie zrobili.
• Akceptacja pochwał – jeżeli ktoś wyraża podziw za dobrze wykonaną pracę jest to sygnał, że dobrze wykorzystaliśmy posiadane przez nas zasoby. Przyjmowanie pochwał i komplementów utwierdza w oczach innych nasze kompetencje, które stanowią ważny aspekt w pracy i być może otworzą nam drogę do awansu.

Jakie jeszcze korzyści niesie asertywność w pracy i postawa asertywna?

Postawa asertywna pozwala nam wyrażać negatywne emocje w sposób konstruktywny, który nie służy obrażaniu innych, ani nie jest wobec nich agresywny, lecz pozwala na zmianę zachowania i daje przestrzeń do owej zmiany. Asertywne wyrażanie gniewu polega na koncentracji na problemie oraz próbach rozwiązania go poprzez szereg działań. Uwzględnia ekspresję emocji, które nie naruszają terytorium drugiej osoby, jednocześnie informując o powodzie gniewu. Komunikaty w takiej sytuacji powinny mówić o naszych emocjach i nie stanowić oceny drugiej osoby.

Asertywność objawi się także w wyrażaniu własnych opinii oraz szanowaniu opinii cudzych. Wielu ludzi posiada przekonanie o istnieniu jednej prawdy obiektywnej na dany temat, nie dopuszczając możliwości, że prawd takich może istnieć więcej, ponieważ często są sprawą subiektywną. Popularnymi i niewłaściwymi metodami jest w takich wypadkach niewyrażanie opinii w ogóle, podawanie usprawiedliwienia własnej opinii, aby udowodnić komuś, że ,,jest się w porządku’’ lub atak na drugą osobę, aby pokazać jej, że ,,ona w porządku nie jest’’. Tymczasem wielość opinii wzbogaca społeczeństwo oraz nie stanowi przeszkody na drodze do ustalenia wspólnej prawdy na określony temat dzięki wyrażeniu zainteresowania i ciekawości wobec pobudek drugiej osoby.

Jak reagować w sposób asertywny? Stopniowanie.

Jeśli w danej, konkretnej sytuacji chcemy być asertywni, pomocne będzie stopniowanie reakcji, które składa się na cztery etapy:

• Udzielenie informacji – zwrócenie uwagi na cudze zachowanie oraz prośba zaprzestania go. Niekiedy ludzie nie zdają sobie sprawy z takich zachowań i często komunikacja kończy się na tym etapie.
• Wyrażanie uczuć – kiedy poinformowanie kogoś nie daje skutku dochodzi do bardziej stanowczego wyrażenia uczuć, podniesienia głosu, ostrzejszego wyrażenia sprzeciwu. Bardziej gwałtowny komunikat dzięki swej sile i zaskoczeniu w wielu przypadkach bywa skuteczny.
• Przywołanie zaplecza – w momencie, kiedy etap drugi nie zadziałał, należy poinformować o swoich zamiarach, które zrealizuje się, kiedy dana osoba nie zaprzestanie zachowania. Zakomunikowanie konsekwencji stanowi ostrzeżenie i jest już zaawansowanym wyrażeniem sprzeciwu. W celu poprawienia sytuacji może dojść do bardziej otwartego wyrażenia emocji, niezadowolenia i poczucia krzywdy. W tego typu przypadkach może dojść od poprawy, gdyż na dłuższą metę niewłaściwe zachowanie wobec innych jest meczące. Z drugiej strony na tym etapie dochodzi czasem do zerwania kontaktu.
• Skorzystanie z zaplecza – jeżeli osoba dalej działa, mimo naszych komunikatów, posuwamy się do zastosowania rozwiązań, o których jej powiedzieliśmy i przed którymi ostrzegaliśmy. Może to być zerwanie kontaktu lub nawet odwołanie się do oficjalnych organizacji, do obowiązującego prawa lub poszukanie profesjonalnej pomocy.

Zastosowanie takiej kolejności i liczby kroków jest najbardziej optymalne, ponieważ pominięcie któregoś z nich może prowadzić do zaskoczenia i oporu drugiej osoby, co jeszcze bardziej utrudni wyjście z trudnej sytuacji.

Krótkie podsumowanie artykułu

Mamy nadzieję, że tym artykułem przybliżyliśmy asertywność w pracy. Jeśli interesuję Cię asertywność, serdecznie zapraszamy do zapoznania się również z innym artykułem, tym razem na temat technik asertywności.

Interesujesz się asertywnością w pracy?
Koniecznie sprawdź nasz Trening Asertywności!

Witalni.pl – artykuł chroniony prawem autorskim © wszelkie prawa zastrzeżone.