Pamięć

Pamięć – to zdolność do przechowywania informacji oraz późniejszego ich wykorzystywania. Stanowi grupę procesów poznawczych zaangażowanych w kodowanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji. Pamięć, obok percepcji, jest najważniejszym procesem poznawczym, od którego zależą inne procesy, które także mają wpływ na pamięć.

 

Nowe informacje przechodzą przez pamięć w następującej kolejności:

Pamięć sensoryczna  >  Pamięć krótkotrwała  >  Pamięć długotrwała

 

W zależności od istniejących systemów możemy wyróżnić podział pamięci ze względu na czas przechowywania:

 

Pamięć sensoryczna (krótka)

Utrzymuje bodźce, a więc informacje odebrane ze świata zewnętrznego. Czas utrzymania wynosi maksymalnie kilkaset milisekund. Jest to pierwszy rodzaj pamięci, przez który przechodzą informacje. Szacuje się, że pojemność pamięci sensorycznej jest większa niż pamięci krótkotrwałej ze względu na ogromną ilość dochodzących bodźców, które są filtrowane. Działa automatycznie, bez naszego świadomego udziału.

Pamięć sensoryczna zawiera pamięć ikoniczną i pamięć echoiczną. Za pomocą pamięci ikonicznej zachodzi rozpoznawanie i kodowanie bodźców wzrokowych, które następnie przechodzą do pamięci krótkotrwałej. Do niej również przemieszczają się informacje z pamięci echoicznej, dzięki której zachodzi rozpoznawanie dźwięków. Badania wykazały, że pamięć echoiczna zachowuje informacje nieco dłużej niż pamięć ikoniczna. Pamięć echoiczna nazywana jest również słuchowym magazynem pamięci.

 

Pamięć krótkotrwała (robocza)

przechowuje informacje, które dotarły do niej z pamięci sensorycznej, ale także informacje przywołane z pamięci długotrwałej. Pojemność pamięci krótkotrwałej jest stosunkowo mała: +/- 7 elementów, czyli przeciętny człowiek jest w stanie utrzymać przez krótki czas od 5ciu do 9ciu informacji przez kilka do kilkudziesięciu sekund. Ten typ pamięci łatwo ulega przeciążeniu. Nad pamięcią krótkotrwałą oraz długotrwałą człowiek posiada świadomą kontrolę.

 

Pamięć długotrwała

Jej trwałość sięga nawet kilkudziesięciu lat. Umożliwia adaptację jednostki do środowiska. Przechowuje różne rodzaje wiedzy, dlatego też dzieli się ją na podsystemy, które omówione zostaną poniżej.

 

Na pamięć długotrwałą składają się:

 

Pamięć deklaratywna

(fakty, wydarzenia) i proceduralna (umiejętności i nawyki, priming, warunkowanie, uczenie się nieasocjacyjne)

Pamięć deklaratywna dzieli się na semantyczną (fakty) i epizodyczną (wydarzenia). Pamięć semantyczna to nic innego jak wiedza ogólna, oderwana od kontekstu, ma charakter werbalny, przykładowo odpowiada na pytania: Kiedy miał miejsce chrzest Polski?, Kto wynalazł żarówkę? Kto jest autorem Pana Tadeusza? Itp. Pamięć epizodyczna (wydarzenia) dotyczy zdarzeń oraz relacji przyczynowo-skutkowych między nimi, umiejscawiając je w konkretnym w czasie i przestrzeni. Można ją przedstawić za pomocą osi czasu. Jej specyficzną odmianą jest pamięć autobiograficzna, czyli pamięć o nas samych, o naszej przeszłości i zdarzeniach, w których braliśmy udział. Pamięć autobiograficzna zawiera dane o charakterze opisowym oraz emocjonalnym, wpływa na nasze poczucie tożsamości oraz poczucie umiejscowienia w czasie i przestrzeni. Można powiedzieć, że ta pamięć jest autobiografią każdego z nas.

 

Pamięć proceduralna

Pamięć proceduralna zawiera umiejętności i nawyki, czyli wyuczone zdolności takie jak chodzenie, jazda na rowerze, prowadzenie samochodu. Ten rodzaj pamięci związany jest z układem ruchu. Priming, inaczej torowanie, to zwiększenie dostępności danej kategorii poznawczej wskutek wystawienia na określone bodźce naprowadzające. Kolejnym procesem jest warunkowanie – klasyczne i instrumentalne.

 

Warunkowanie klasyczne

Polega na skojarzeniu bodźca z określoną reakcją (przykładem są eksperymenty Pawłowa na psach), tak aby pojawiający się bodziec wywoływał ową reakcję. Odruchy takie łatwe są do wyuczenia, natomiast oduczenie ich jest bardzo trudne, czego przykładem mogą być fobie. Warunkowanie klasyczne ma charakter bierny, natomiast drugi typ warunkowania (instrumentalne) – aktywny. Jest to wykonywanie określonych czynności w celu zaspokojenia danej potrzeby.

Warunkowanie instrumentalne

Zachodzi również pod wpływem uczenia się. Jednak w tym przypadku określone czynności, przedmioty – jak nazwa wskazuje – są instrumentem do zaspokojenia potrzeby. Ostatni element pamięci proceduralnej to uczenie się nieasocjacyjne. Polega na habituacji i sensytyzacji. Dobrym przykładem habituacji jest sytuacja, kiedy wchodzimy do toalety publicznej , którą wypełnia nieprzyjemny zapach, do którego po krótkiej chwili przyzwyczajamy się. Sensytyzacja ma odwrotny skutek: kontakt z określonym bodźcem będzie wywoływał wzmocnienie bodźca podczas następnego kontaktu, a więc uwrażliwienie. Na przykład, jeśli podczas wizyty dentystycznej spotkanie wiertła z zębem będzie bolesne, kolejne będą bolały jeszcze bardziej.

---